Di̇bekdere Çalgi Kültürü

Dibekdere, Milas İlçesine bağlı Büyük Dibekdere ve Küçük Dibekdere olmak üzere iki yerleşim alanını içeren bir köydür. Bunlardan Küçük Dibekdere, yediden yetmişe erkeklerin davul-zurna kültürüyle uğraştığı, geçimini müzikten sağlayan ve kendini Roman olarak tanımlayan kişilerden oluşan bir köydür. Burada davul-zurna sanatı, babadan oğula devam etmektedir. Örneğin Dursun Girgin zurna çalmayı, babası Kara Veli’den öğrenmiş, çocuklarına ve torunlarına aktarmıştır.
Dibekdereli mahalli sanatçıların kullandığı davul; diğer yerlerde olduğu gibi askı ile omuza alınan ve sağ elde tokmak, sol elde de ince bir çubuk aracılığı ile çalınan, çubukla vurulan taraftan tiz, tokmakla vurulan taraftan bas ses alınan bir meydan çalgısıdır. Davul, zurnanın yanında ritim aracı olarak kullanılır.
Zurna olarak ise kaba zurna kullanılır. Kaba zurna, usta ve dem zurna olmak üzere iki şekilde icra edilir. Dem zurna, zurna çalmayı yeni öğrenen kişiler tarafından ve asıl ezgiyi çıkartan kaba zurnanın yanında ayak üflemek, dem tutmak için çalınır.
Düğünlere önceleri bir tane dem tutan çırak zurnacı, bir tane usta zurnacı ve bir tane de davul icracısı olmak üzere üç kişi katılırken günümüzde en az beş icracı katılmaktadır. Bunlardan ikisi davul, üçü zurna çalar. Zurnalardan biri dem zurna, ikisi usta zurnadır. Festivallerde ise en az altı davul ve altı zurna icracısı olmak üzere oniki kişi olur. Bu çoklu katılım sayesinde hem yeni çıraklar yetişmekte hem de davul ve zurna çalan icracılar, icra sırasında dinlenme fırsatı bulmaktadır.
Davul- zurna sayesinde Küçük Dibekdere, zaman içinde zeybek kültürünü tanıtan ve yaşatan önemli köylerden biri haline gelmiş, Muğla’da zeybek kültürünün gelişip bugünlere gelmesinde Dibekdereli davul ve zurnacıların önemli katkıları olmuştur.
Çocukluk dönemlerinden itibaren yerel repertuarı çok iyi öğrenen Dibekdereli usta davul ve zurnacıların; Domuz Kızı Zeybeği, Çıktım Tepe, Dert Osman Zeybeği, Baylan Yârim Zeybeği, Yörük Kızı Zeybeği, Milas Zeybeği, Soğuk Kuyu Zeybeği, Haleb’in Yolları, İki Parmak Taksimi, Baylan Hava, Kesik Kerem, Hatip Oğlu Zeybeği, Cavur Asarın Yolları gibi Milas yöresine ait türküler yöre tavır ve üslubuyla icra ettikleri eserlerden bazılarıdır.
Köyde davul ve zurna dışında, kemane, cura, nağra (kudüm, nakkare), desti gümbük/gümbek (darbuka) cümbüş, keman, ud gibi çalgı icracıları da vardır ancak bunlar davul-zurna icracıları kadar çok değildir ve bazıları da icracılarının ölmesiyle birlikte ortadan kalkmıştır. Yine eskiden kız düğünlerinde ikili olarak debildek (delbek) çalan kadınlar varmış ancak günümüzde kalmamıştır. Düğünlerde ud-klarnet-cümbüş-batari-davul (caz davul) gibi çalgılar “kız çalgısı”, davul-zurna ise “oğlan çalgısı” olarak adlandırılır.
Dibekdere’deki icracılar davul ve zurna ile Muğla’nın hemen her yerinde nişan, düğün, sünnet, asker uğurlama, boğa güreşleri, deve güreşleri, pehlivan güreşleri, şenlik, festival, halk oyunları vb. alanlarda hizmet vermeye devam etmektedir.

Not: Katkılarından dolayı Dursun GİRGİN’e (Milas) teşekkür ederiz.