Mi̇las Halısı 

Dokumacılık tarihi nerede ise insanlık tarihi kadar eskidir. Önceleri giyinmek örtünmek amacıyla yapılan dokumalar zamanla gelişmiş çeşitlenmiştir. Coğrafya ve dokumacılık paralel gelişmektedir. Hayvancılığın yapıldığı yerde  “kıl, yün dokumalar”, pamuk yetiştirilen bölgelerde pamuklu  “bez dokumalar” ve ipekçilik yapılabilen bölgelerde “ipekçilik”  gelişmiştir. Başlangıçta ihtiyaç için üretilen dokumalar zamanla estetik nitelikler kazanmış ve modanın önemli bir alanını oluşturmuştur. Günümüzde gerek giyim sektöründe gerekse dekorasyonda dokuma önemli bir yer almaktadır. Ülkemiz tarihi geçmişi ve coğrafi konumu itibariyle genel olarak el sanatlarının özellikle de dokumaların çeşitlilik gösterdiği bir kültüre sahiptir.

Pazırık kurganında profesör Rudendo tarafından yürütülen kazı çalışmasıyla (1949) gün yüzüne çıkmış eserlerinden elde edilen sonuçlar Türklerin ürettiği ilk dokuma örneklerinin varlığını göstermiştir. “Pazırık Halısı 200 cm . boyunda, 189 cm eninde ve 2 mm. kalınlığındadır ve 10 cm karesinde 36000 düğüm vardır. Kurgandan çıkan tüm eserler Leningrad Hermitaj Müzesinde sergilenmektedir. Pazırık Halısı Dünya dokuma literatürüne Türk düğümü olarak geçmiştir. Geçmişten günümüze gelindiğinde tam tarihlendirme yapılamamakla birlikte halıcılığın 16. ve 17 yüzyıllar arasında Anadolu’da yoğun olarak görülmekte  ve bu dönemde Milas Halısı öne çıkmaktadır.
Milas halıları Yörük yaşam tarzına uygun olarak başlangıçta seccade boyu olarak üretilmiştir. Yörük yaşantısında pratiklik önemlidir. Çabuk toparlanılması kolay taşınabilirliği açısından küçük ebatlı dokumalar yapılmakta iken zamanla tüccarlardan gelen taleplere göre de boyutlarda çeşitlilik göstermiştir.19 yy İngilizlerin Şark Halıyı açmaları Milas’ta dokunan halının Avrupa Barok tarzını yansıtmasına, kültürel geçişe ve motif çeşitliliğine yol açmıştır. Milas halılarında bitkisel bezemelerin artması ve göbek konulması  bu döneme denk gelmektedir. Milas halısı yüne yün olarak çift düğüm tekniğiyle dokunmaktadır. Yüzyıllardır kök boyalarla renklendirilen  Milas Halısı “çift düğüm” , “yün” ve “kök boya” geleneğini koruyarak “ıstar” diye adlandırılan tezgahlarda dokumalarına devam etmektedirler. Milas’ın  ve Muğla’nın pek çok köyünde tespit edebildiğimiz dokumacılık günümüzde Bodrum Karaova, Karacahisar, Ören, Türkevleri, Çökertme, Bozalan, Kayaönü, Gürceğiz, Bayır, Mumcular, Çitlik  köylerinde bir iki üretici tarafından sürdürülmeye çalışılmaktadır. Yüzyılların kültürünü yansıtan Milas halısında hâkim renk kırmızı ve sarının tüm tonlarıdır. Bir renk ahengi olan Milas Halısında bilinen 26 renk kullanılmaktadır. Bu renkler doğada var olan bitkilerin çeşitli aşamalardan geçirilen sularında ipler renklendirilir ve buna  “kökboyası” denir. Badem dalı ve hayat ağacından “fıstık yeşili” palamut yaprağından ve pürenden sarı ve tonları,  enginar yaprağı ve naneden yeşil, palamut ve cevizden kahve tonları elde edilmektedir. Doğayla iç içe yaşam sürdüren köylülerimiz hemen her bitkiden yararlanarak çeşitli renkler elde etmesini bilmiştir. Kültürel zenginliğimizin bir ürünü olan dokumalarımız sözsüz iletişim aracı olarak duygu ve düşünce dünyamıza aracılık etmişlerdir. Dokuma yapan kadın sevincini, acısını aktarmıştır dokuduğu halıya. Çeşit çeşit yanışlar(motif)  oluşmuştur böylece. Milas Halısının simge motifleri, eşme, cıngıllı Cafer, tütün yaprağı, badılcan  (patlıcan) yaprağı, aynalı papuç, ala boncuk, eğmeli göllü, akıllı gemici suyu, çıplak delme, su yolu, Lâdik lalesi, uslu Cafer, basalak eğme, tavukayağı, yamuk testere, yılan muska ve olmazsa olmaz motif   hayat ağacıdır. Milas halısında renk ve motif çeşitliliği göze çarpmaktadır. En dış çizgisel motiflerden içeriye doğru  sıraladığımızda “küçük su, çentik, inek sidiği, mihrap, göbek ve eğme olarak adlandırdığımız bölümler yer alır. Milas halıları da Milas, Karaova Ada Milas Piçi,Yılanlı Milas, Bozalan Ladik, Karacahisar göbeklisi,Şişeli, Kabuksuz, Caferli Halı olarak adlandırılmaktadır.   

       
                (Bozalan Milas Halısı)