Sandalet
Sandalet, insanlık tarihinin bilinen en eski ayakkabılarından biri olarak dana derisinden yapılan yazlık bir ayakkabı çeşididir. Geleneği eskiye dayanmasına rağmen Muğla’da sandaletçilik, ayakkabıcılık zanaatının zayıflamasıyla birlikte mesleği devam ettirmek isteyen ustalar tarafından sonradan ilgi görmüş bir alandır.
Sandalet yapımı kısaca şöyledir:
Üç ana bölümden oluşan sandaletin öncelikle deriden taban ve sayayı oluşturacak bölümleri kesilir. Saya kısmı, taban kenarında açılan deliklerden geçirmek suretiyle çivilerle tabana sabitlenerek “montalama” işlemi yapılır. Taban ve saya birleştirildikten sonra ıslatılır ve kalıba geçirilmek suretiyle kuruması ve şeklini alması için “ıstakaya çekilir. Istakaya çekilen sandaletin ertesi gün sayası, tabana yapıştırılır, çivileri sökülür.Sayanın tabanda kalan fazlalık kısımları kazındıktan sonra tabana, kösele yapıştırılır. Kenarındaki fazlalıkları gidermek için tıraşlama yapılır. Sandaletin, örste tabanı dövülerek yapım işlemleri tamamlanır. İlk ustaların yaptıkları sandaletlerin tamamı genelde el işçiliğine dayalıdır.
Bu sandaletlerde; palamut ve çam kabuğu kullanmak suretiyle doğal işlemden geçmiş, çıra özüyle renklendirilmiş, her parçası ile tek tek uğraşılmış, defalarca ustanın elinde işlenerek yumuşatılmış deriler kullanılmıştır. Sonraları ise daha çok suni işlemden geçmiş deriler kullanılır ve işlemlerin çoğu için makinelerden yararlanılır olmuştur.Sandalet, günümüzde çoğunluğu Bodrum’da olmak üzere Datça ve Marmaris’te ayakkabı ustası yanında usta-çırak ilişkisiyle yetişmiş ya da bu işi babadan devir almış bazı esnaflar tarafından hem yapımı devam ettirilen hem de bazı sorunları olsa da alıcısı olan şanslı el sanatları ürünlerinden biridir.
Not: Katkılarından dolayı Seyfi ve Mehmet DİKAN’a, Ertekin ALTINBİLEK’e ve atölyelerinde çalışanlarına teşekkür ederiz.