Çarık

Unutulmaya yüz tutan geleneksel el sanatları ürünlerimiz arasında yer alan çarık, ayakkabı sanayisinin henüz gelişmediği zamanlarda Muğla’da hem günlük yaşamda hem de tarlada çalışırken kadınlar ve daha çok da erkekler tarafından giyilmiş geleneksel ayakkabı çeşitlerinden biridir.

Çarık yapımında kullanılan ana malzeme, mandanın sırt derisidir. Derinin, çarıkta kullanılabilir olması için deriden elde edilen diğer el sanatları ürünlerinde olduğu gibi kıllarından ve etlerinden arındırılması, yumuşatılması vb. bir takım işlemlere tabi tutulması gerekir. Deri ile ilgili sözü edilen işlemlerin yapıldığı yer “tabakhane”, yapılan işlem de “tabakçılık/dabakçılık/debağcılık” olarak adlandırılır.

Çarığın yapım aşamaları ise kısaca şöyledir:

Öncelikle tabaklanmış deriden, tercih edilen kalıba göre iki parça kesilir. Bu iki çift deri parçasının bütün çevresini kapsayacak şekilde kesiler atılarak dilimler, dilimleri üzerine eşit aralıklardan oluşan delikler açılarak sırım yerleri oluşturulur. Dilim ve delme işlemi tamamlanan çarık derisi yumuşaması için suya yatırılır. Yumuşayan deriye “dil” denilen bir parça ekleyerek dikmek suretiyle çarığın burun kısmı oluşturulur.  Çevresindeki deliklerinden “sırım” olarak adlandırılan bağcıklar geçirilir. Çarık tekrar ıslatılarak kalıba oturtulur ve çekiç yardımıyla terbiye edilir.

Çarığı boyamak için çam, ardıç gibi ağaçların çıra özünün kapalı bir tenekede ısıtılmasıyla elde edilen ve püse de denilen katran kullanılır. Bu yağ, renk vermenin yanında çarığın yumuşaklığını korumasını ve uzun ömürlü olmasını sağlar. Çarık, püse sürülmeden önce sütte, püseden sonra da toprakta bekletilerek giyilmeye hazır hale gelir.

Çarığın, geleneksel giyim kuşamın bir parçası olarak kullanıldığı dönemlerde herkes çarığını kendi yaparmış. Artık bu gelenek sadece Fethiye merkezde Tunahan Uysal tarafından sürdürülmeye çalışılmakta ve onun yaptığı çarıklar da halk oyunlarında oyuncuların ve kına gecelerinde kimi gelinlerin giyim kuşamının bir parçası ya da turistlere yönelik hediyelik eşya olarak değerlendirilmektedir.

Not: Katkılarından dolayı Tunahan UYSAL’A teşekkür ederiz.