C.E.Bean ve J.M.Cook tarafından 1952 yılında yapılan bir çalışmada Knidos’un ilk önce Datça Yarımadası üzerinde Burgaz mevkiinde kurulduğu, MÖ 4.yüzyılda Tekir Burnu’na taşındığı belirtilmiştir. 1980’lerden itibaren Prof.Dr. Numan Tuna tarafından Datça Yarımadası’nda arkeolojik yüzey araştırmaları başlatılır. Prof.Dr. Numan Tuna’ya göre Burgaz arkeolojik sit alanı bugünkü Datça şehir merkezinin 2 km kuzey doğusunda, deniz seviyesinden 12 m kadar yükselen küçük bir yarımadanın yeknesak uzanan kıyı şeridini kestiği bir yerdedir. Yarımadanın uzunluğu yaklaşık olarak 400 m olup güney batısında ve kuzey doğusunda liman kalıntıları bulunmaktadır. Küçük yarımada, kuzeyde 45 hektar kadar yayılan antik yerleşim alanları ile çevrilidir.
Knidos, MÖ 7.yüzyılda gelişmiş ve kalabalıklaşmış; MÖ 6.yüzyılda Delphi’deki Apollon kültür merkezine dönemin en kaliteli mermerinden bağış olarak hazine dairesi yaptırılmış. Verimli tarım arazilerinin bulunduğu bu yerde tahıl ekimi, bağcılık ve zeytincilik yapılmış, şarap ticareti kentin en önemli gelir kaynağı olmuş.
Dorlar, M.Ö.546’da Persler’e karşı Knidos’u savunabilmek için Datça Yarımadası’nı Balıkaşıran mevkiindeki en dar yerinde kazıp ada haline getirmeyi denemişlerse de kayaların sertliği, çalışanların yaralanmaya, ölmeye başlamaları ve danıştıkları kahinlerin kazma işini durdurmaları tavsiyeleri üzerine vazgeçmişler ve Persler’e boyun eğmişler. Knidos, Dorlar’ın kurmuş oldukları 6 şehrin merkezliğini yapmış. MÖ 4.yüzyılda Tekir Burnu’na taşındıktan sonra da, Burgaz’daki yerleşim yeri de tamamıyla terk edilmemiş, Stadia ismiyle varlığını sürdürmüş ve bu isim zamanla Datça’ya dönüşmüş.
Burgaz sit alanının belgelenerek kurtarılması, korunması için Orta doğu Teknik Üniversitesi, Tarihsel Çevre Değerlerini Araştırma Merkezi tarafından 1993 yılında Burgaz Arkeolojik Kurtarma Kazıları başlatılmış olup 2003 yılına kadar ki kazı çalışmaları öncelikle yerleşmenin yaygınlığı ve zaman dizini üzerine yoğunlaşıyor. MÖ 8.yüzyıla tarihlenen antik yerleşim katları, Arkaik ve Klasik Çağ tabakalaşması içinde yayılım gösteren avlulu konut yapıları, taş döşemeli yollar ve yaklaşık MÖ 400’lerde yapılmış olan savunma sistemi kazılarla açığa çıkarılıyor. Yapılan kazılarda şarap fabrikaları ve depolama mahzenleri bulunuyor, tapınakların adaklarında çok sayıda kadın figürüne rastlanılıyor ve üretimin büyük ölçüde konutlar içinde olduğu tespit ediliyor. Prof. Dr. Numan Tuna’ya göre de, antik yerleşim MÖ 4.yüzyılda kısmen terk ediliyor.
Sarı Liman Kalıntıları
Knidos’un ilk kurulduğu yer olan Burgaz yerleşimi dönemine ait k alıntılar, 1998 yılından beri T.C. Kültür Bakanlığı adına, Orta Doğu Teknik Üniversitesi tarafından Alman Bilimsel Araştırma Kurumu işbirliği ve Gerda-Henkel Vakfı’nın katkılarıyla kazılıyor.
Prof.Dr. Numan Tuna’ya göre, Antik Dönem’in ünlü tarihçisi Heredot’un eserinde sözünü ettiği 6 Dor şehir birliğinin toplanarak Apollon adına yarışmalar düzenledikleri yer burasıydı ve yarışmada birinci gelenlere verilen ödüllerin konulduğu Apollon Tapınağı burada bulunuyor. Ona göre kazı sonuçları, özellikle alt terasta yapılan kazılarda ele geçen buluntular ile Emecik/Sarı Liman Kutsal Alanı’nın MÖ 6.yüzyıl sonlarına kadar deniz aşırı bir öneme sahip olduğunu göstermiştir. Buluntular; Mısır, Fenike, Etrüsk kökenli ithal malların tanımladığı geniş hinterlandı kadar, şimdiye kadar Doğu Yunan üretimi olarak bilinen ancak Knidos malı olduğu kesinleşen kireç taşı ve pişmiş toprak figürinler ile çanak çömlek örneklerini zengin bir çeşitlilik ile sergilemesi bakımından da dikkat çekicidir. Kutsal Alan’da ele geçen epigrafik veriler ve adak eşyası oldukları anlaşılan değerli arkeolojik eserlerin gösterdiği özellikler, Arkaik Çağ Emecik Kutsal Alanı’nın Apollon ile ilişkilendirilmesi gerektiğini kanıtlamaktadır. Apollon Tapınağı’nda yapılan kazılarda MÖ 8.- 9.yüzyıla kadar eskiye giden motifler, adaklar, heykeller, boğa, şahin ve savaşçı, figürleri bulunmuş; tapınak ve civarında yapılan kazılarda daha sonraki dönemlerde başka tapınak ve kiliselerin de yapıldığı ortaya çıkarılmış.
